Bezoekjes aan mijn grootouders gingen nooit gepaard zonder een wijze les. Niet dat het hogeschool was maar zelfs voor de simpele dingen was er altijd wel ruimte om je iets mee te geven voor later. Een koekje uit de trommel ging niet vanzelf.
Voor wat, hoort wat. Je werd opgezadeld met een of ander stom boodschapje of je moest je grootmoeder even helpen in de keuken. En was er toevallig even niets te doen, dan was er altijd nog het voor niets komt de zon op op de achterhand. Ofwel een je bouwde een kleine schuld op voor de volgende keer. Ik wist toen nog niet hoeveel die oudjes gelijk hadden.

Ik herinner me nog zo’n vies oud stoffig mannetje die eens per jaar bij vader en moeder langs kwam. Boven zijn goedkope metalen brilletje staken een paar enorme grijze borstels van wenkbrauwen uit en hij keek altijd met van die geniepige oogjes. Ik was altijd blij dat vader thuis was als hij langskwam, want alleen met moeder zou ik hem niet vertrouwen. Zo’n figuur was het, die financiële adviseur. Volgens ons vader was hij de engel op aarde. Met het beetje geld wat mijn ouders hadden gespaard kon deze meneer toveren. Met zijn advies kon hij je zuur verdiende spaarpotje laten verdubbelen en dat allemaal helemaal gratis. Hij kreeg de hele pot mee en hij beheerde het en kon doen en laten wat hij wilde met het geld. En dat allemaal voor noppes. Totdat veel later bij wetgeving de kosten inzichtelijk voor de klanten moesten worden gemaakt. De prijs voor die viezerik was hoog. Torenhoog. Ik heb mijn vader nog nooit zolang in een chagerijnige bui zien blijven hangen.

Nu ben ik van een generatie dat ik nog net bij de sociale media heb weten aan te klampen. Niet dat ik een fervent Instagram gebruiker ben, maar een Facebook account dat moet toch wel kunnen. Per slot is het helemaal gratis en met een paar likes van je virtuele vrienden, laten we eerlijk zijn, krijg je toch een lekker gevoel. Totdat deze week wel bleek dat dat ook dit niet gratis is. Dit keer gaan ze niet met een pot met geld aan de haal maar met een pot aan data. Iets wat tegenwoordig net zo waardevol is als een klompje goud en wij geven het allemaal gratis. Je leeftijd, je woonplaats, wat je doet en wat je eet en vooral wat je leuk vindt en wat niet. Dit soort data is goud voor de marketeers en voordat je het weet wordt je overspoeld met alles wat jij leuk vindt. De prijs die je betaalt is hoog. Torenhoog. Je krijgt alleen nog maar informatie wat je toch al wist en op slinkse wijze wordt je gemanipuleerd om daar uit te komen waar ze je maar wat graag willen hebben.

Eén van de grootste banken komt nu met een gratis app. Het wordt aangeprezen als heel makkelijk en superhandig. Al je rekeningen in éé’n gemakkelijk overzicht met slechts een simpele druk op de knop.  En dat helemaal gratis voor u als klant. Wat ze in de haast vergeten te vertellen is dat al je transacties van de afgelopen 12 maanden mee genomen worden  naar dit simpele alles onder eén account. Gelukkig staan er in de voorwaarden dat deze gegevens niet zullen worden doorgespeeld aan derden. Nee, ze zouden wel gek zijn. Ze hebben namelijk meer dan goud in handen. Ze weten alles van je. Je geldstromen, je bestedingspatroon, je hypotheek, uitkering of salaris. Informatie om van te smullen. En de prijs die werkelijk betaald gaat worden is opnieuw hoog. Torenhoog. U ziet de bui waarschijnlijk al hangen. Bij een laag saldo krijgt u opeens een zeer aantrekkelijk aanbod voor een lening. U lost versnelt af, dus waarom niet een tweede hypotheek om leuke dingen van te doen of U heeft inmiddels wat vermogen opgebouwd. Plots verschijnt er een zeer aantrekkelijk voorstel om uw kapitaal nog beter te laten renderen. Ze zien dat u regelmatig inkopen doet bij warenhuis, is een klantenspaarkaart niet wat voor u? Allemaal zaken waar u niet echt op zit te wachten maar waar u wel zelf gratis en voor niets toestemming voor geeft.

Er moet eerst wat gebeuren voordat er iets gaat gebeuren. Met Facebook schandaal als actueel voorbeeld, vraagt men zich niet af of er een minister van Cyber moet komen? Een beetje laat naar mijn idee maar dan nog gaat het waarschijnlijk om achterhaalde wetgeving. Meer iets om te repareren dan om iets voor te zijn. Zo werkt het in negen van de tien gevallen in de politiek nou eenmaal. Cyberprotectie begint bij jezelf en is geen hoofdtaak van de overheid. Als je ergens aan begint en het woord ‘gratis’ staat er in neon kleuren boven te blinken, denk dan eens terug aan die wijze oude mensen. Met hun oubollige uitspraken waren zij zo gek nog niet.